Budowa pyska ryb

Wśród wielu cech charakterystycznych jedną z głównych cech środowiskowego przystosowania oraz życiowych kwalifikacji i potrzeb gatunków ryb jest budowa ich pyska. Warto w tym miejscu uświadomić sobie, że pysk dla ryby stanowi nie tylko otwór gębowy, ale także narząd chwytny, ?wyposażenie łowieckie”, wręcz jej ?ręce”. Budowa tego wieloczynnościowego aparatu najdobitniej jednak zdradza sposób zdobywania pożywienia oraz jego rodzaj. ?Pokaż mi twój pysk, a powiem ci, co i gdzie jadasz” – może z dużą pewnością siebie powiedzieć wędkarz rybie. Różnice między pyskami ryb ukażą się najwyraźniej wtedy, gdy porównamy np. szeroko rozwartą zębatą paszczę szczupaka z niewielkim, delikatnym pyszczkiem płotki. Te odmienności są jednak zbyt jaskrawe i zbyt oczywiste, dlatego zwróćmy uwagę na różnice bardziej subtelne, występujące w ramach rodziny karpiowatych. Pysk górny wyraźnie przeznaczony jest do żerowania w płaszczyźnie pod zwierciadłem wody i w ogóle ?nad rybą”. To pysk ciosy – przecięty ukośnie z góry w dół, z dłuższą szczęką dolną. Krańcowo odmiennie uformowane są pyski dolne, np. świnki i brzany, przystosowane do żerowania ?pod rybą”, tj. na dnie rzeki; tym samym wskazują na istnienie dennych stref żeru. Daleko posunięte ich podobieństwo niech jednak nie przesłoni różnic występujących w ramach tego typu: pysk brzany został wyposażony w grube, chropawe wargi, podczas gdy pysk świnki przypomina dwie listewki dość delikatnych skrobaczek. Jeśli dodatkowo obejrzymy trzeci typ pyska dolnego – wysuwany ryjek leszcza lub karpia – także przystosowany do penetracji dna, to łatwo dojdziemy do wniosku, że denna strefa żerowa to nie coś jednorodnego, że tworzą ją różne rodzaje dna.

Więcej o…
Człowiek ingeruje w ruch rzeki oraz w sposób jej istnienia, budując zapory, sypiąc wały ochronne, ścinając zakola i brzegowe stromizmy. Jeżeli te ingerencje są realizowane rozumnie, służą człowiekowi i nie szkodzą rzece. Czasami zmieniają jej środowiskową charakterystykę, chwilowo naruszają jej naturalne piękno, aby z czasem przywrócić je może w zmienionej, ale przecież cieszącej postaci. Niektóre jednak poczynania człowieka są nacechowane nie tylko brutalnością w stosunku do rzeki, lecz lekceważeniem związanych z nią własnych interesów. Jest to coś w rodzaju nierozumności szczepionej na nieuctwie. W rezultacie, w ostatnich latach ludzie zawzięcie ogołacają brzegi rzek z dorodnych dębów, lip i szczątków lasów łęgowych. Innymi przejawami barbarzyńskiego stosunku do środowiska, jest likwidacja starorzeczy, odcinanie łach, zamulanie zatok, słowem – zmienianie linii brzegowej w sensie zubożającym, szkodniczym. Najokazalszymi konstrukcjami wodnymi są zapory na dużych rzekach, wytwarzające jeziora zaporowe. Przybywa ich również na polskim niżu. Związana z jeziorami zaporowymi problematyka wędkarstwa bliższa jest jeziorom naturalnym, dlatego w tej księżce pozostanie na uboczu. Wśród innych konstrukcji inżynierskich zwracamy uwagę na formy skromne, lecz występujące powszechnie.